Historia parafii Skalnik 

Na południowych krańcach diecezji rzeszowskiej, na wschodnim stoku góry Jeleń, malowniczego pasma Magury, w kościele parafialnym w Skalniku, położone jest niewielkie, ale bardzo urokliwe sanktuarium, w którym szczególną czcią wiernych otoczona jest Matka Boża z Dzieciątkiem w łaskami słynącym wizerunku, zwana „Królową Gór", „Panią Gór", „Panią Skalnicką"... itp. Miejscowa, pobożna legenda w osobliwy sposób tłumaczy pochodzenie tego wizerunku Bogurodzicy. Według niej mieli go przywieźć do Nitry na Słowacji, święci Cyryl i Metody, zaś stamtąd do Skalnika przenieśli go chrześcijanie obrządku słowiańskiego uciekający przed zalewem niemieckim za czasów Świętopełka (878- 894). Jednakże to piękne i głębokie w swej wymowie podanie należy traktować z daleko posuniętą ostroż­nością, gdyż malowidło nosi znacznie późniejsze cechy stylowe. Ma ono również swoje analogie w licznych XV-wiecznych wizerunkach Maryi, określanych przez jednych znawców tematu mianem „Hodegetrii Polskiej", a przez innych „Madonną Doudlebską" lub „Madonną Piekarską". Analogie te można spostrzec m.in. w obrazach Matki Bożej z: Jadownik, Jakubowic, Opola, Piekar Śląskich, Płok, Rychwałdu, Załęża. Wobec powyższego należy przyjąć, iż obraz Skalnickiej Madonny powstał w połowie XV w. Wykonał go techniką temperową na desce nieznany bliżej artysta. Wizerunek, o wymiarach 170 x 140 cm, przedstawia Maryję z Dzieciątkiem. Jest on ikonowym typem Hodegetrii. Maryja ukazana jest od linii bioder z głową lekko przechyloną ku Jezusowi. Lewą ręką podtrzymuje siedzące Dzieciątko, zaś prawą wskazuje na Nie. Ma Ona pociągłą twarz, duże, nieco przymrużone oczy, prosty nos, wąskie usta. Na Jej obliczu rysuje się smutek i troska. Jej dłonie są wąskie, o nadmiernie długich, smukłych palcach. Odziana jest w oblamowaną złotem ciemnobrązowo-zieloną suknię, takiż sam płaszcz, który na sposób maforionu okrywa również Jej głowę. Podobną sukienkę ma na sobie również Dzieciątko Jezus. Jest Ono zwrócone lekko do widza. Prawą rękę ma wzniesioną w geście błogosławieństwa, zaś lewą trzyma na książce opartej na kolanach. Głowy obu postaci przyozdobione są aureolami. Obecnie, z braku wiarygodnych dokumentów, niezwykle trudno opisać początki skalnickiego sanktuarium, jak również pierwsze wieki jego istnienia. Powstało ono zapewne wkrótce po erygowaniu parafii w Skalniku, co nastąpiło przed 1480 r., gdyż według miejscowej tradycji w okresie Pierwszej Rzeczy­pospolitej na odpusty do Matki Bożej Skalnickiej przybywały pielgrzymki nie tylko z okolicznych parafii, ale również ze Słowacji i Węgier. Nie nastąpił jednak wówczas znaczniejszy rozwój kultu Królowej Gór. Wpłynęły na to zapewne losy parafii skalnickiej, która już w XVI w., prawdopodobnie ze względu na skromną liczbę wiernych oraz szczupłość dochodów z beneficjum proboszczowskiego, włączona najpierw została jako filia do parafii w Samoklęskach, a w 1791 - w ramach administracyjnej reorganizacji struktur polskiego Kościoła, realizowanej przez cesarza Józefa II - do parafii w Nowym Żmigrodzie. Brak stałego duszpasterstwa przy kościele, jak też znaczna odległość od centrum duszpasterskiego nowych parafii spowodowały nie tylko przyhamowanie kultu skalnickiej Bogurodzicy, a nawet jego zanik. Odrodzenie kultu nastąpiło dopiero po 1939 r., czyli po odzyskaniu przez Skalnik samodzielności parafialnej. Od tej chwili do łaskami słynącego obrazu Matki Bożej przybywały liczne grupy wiernych z prośbą o wstawiennictwo u Boga. Szczególnej łaskawości i opieki Maryi doświadczyli skalniczanie podczas II wojny światowej, a zwłaszcza w okresie walk o Przełęcz Dukielską, kiedy ochronieni zostali przed wysiedleniem oraz utratą życia. Rozwijające się na nowo nabożeństwo do Pani Skalnickiej skłoniło proboszcza parafii, ks. Michała Witowicza, do spisywania łask doznanych przez wiernych za Jej wstawiennictwem. Do najważniejszych w sanktuarium realizowanych aktualnie form należą: obchodzony w drugą niedzielę września odpust parafialny ku czci Matki Bożej Bolesnej, poprzedzające go uroczyste triduum oraz sobotnia nowenna do Matki Bożej Skalnickiej. Wyrazem żywotności kultu i prze­konania wiernych o nadzwyczajnym wstawiennictwie Pani Skalnickiej są między innymi spisane łaski oraz liczne wota zawieszone przy Jej obrazie. Uwieńczeniem długoletnich starań, zapoczątkowanych jeszcze przez księdza Michała Witowicza, była uroczysta koronacja Wizerunku Królowej Gór, która miała miejsce 9 września 2007 roku. Zgromadziła ona ponad 8 ty­sięcy wiernych. Aktu Koronacji dokonał ksiądz Arcybiskup Edward Nowak z Rzymu wraz z księżmi Biskupami: Kazimierzem Górnym i Edwardem Białogłowskim z Rzeszowa, Marianem Rojkiem z Przemyśla i Andrzejem Dzięgą z Sandomierza.

Parafia w Skalniku została erygowana przed 1480 r. Należały wtedy do niej jeszcze wsie: Brzezowa i Mrukowa. W XVI w. Miejscowość Skalnik należała do parafii w Samoklęskach, a w 1791 r. została włączona do parafii Nowy Żmigród. W 1939 Skalnik stał się ekspozyturą Nowego Żmigrodu, a następnie samodzielną parafią. Przez pewien czas parafię obsługiwał błogosławiony ks. Władysław Findysz, proboszcz i dziekan żmigrodzki. Obecnie parafia licząca niespełna 680 mieszkańców obejmuje swym zasięgiem miejscowości: Skalnik i Brzezową. W tej drugiej znajduje się kościół dojazdowy pod wezwaniem św. Wojciecha, wzniesiony w latach 1993-1994 i poświęcony w roku 1995..

Skalnik

Parafia Skalnik
p.w.: Św. Klemensa Papieża
parafia erygowana: 1480 r.
Adres: Skalnik 35
38-230 Nowy Żmigród,
tel. 13 441 52 32

gmina: Nowy Żmigród, powiat: jasielski, województwo: podkarpackie
proboszcz: Ks. mgr Jacek Nasiadka

Historia:

Skalnik należy do najstarszych parafii na terenie południowej Polski. Założycielami parafii prawdopodobnie byli św. Cyryl i Metody, którzy w księstwie czesko-morawskim i Słowacji, którzy tam gdzie pracowali, zakładali parafie pod wezwaniem św. Klemensa. Według tradycji dotarli też do Skalnika, bowiem patronem parafii jest św. Klemens. Kiedy książę morawski Świętopełk pod naciskiem niemieckim likwidował obrządek słowiański w swoim państwie metodianie uciekali do Chorwacji, Słoweni, Bułgarii i Kraju Wiślan. I wtenczas z uchodzącymi prawdopodobnie z Nitry na Słowacji przybył do Skalnika obraz Matki Boskiej, który do dnia dzisiejszego znajduje się w kościele skalnickim. Obraz jest podobny do Matki Boskiej Jasnogórskiej, z cechami bizantyjskimi. Najświętsza Maria Panna była w nim czczona przez długie wieki jako Królowa Gór przez Polaków, Rusinów i Słowaków. Obecnie parafia przygotowuje się do koronacji na prawie diecezjalnym. Kościół parafialny został wybudowany w latach 1909 - 1911. Konsekrowany w 1912 r. Poprzednie dwa były drewniane. W Brzezowej został wybudowany kościół filialny w latach 1993 - 94, poświęcony 28.10.1995 r. Parafia w Skalniku została erygowana przed 1480 r. Należały wtedy do niej jeszcze wsie: Brzozowa i Mrukowa. W XVI w. miejscowość Skalnik należała do parafii w Samoklęskach, a w 1791 r. została włączona do parafii Nowy Żmigród. W 1939 Skalnik stał się ekspozyturą Nowego Żmigrodu, a następnie samodzielną parafią.

Kościół parafialny: murowany, zbudowany i poświęcony w 1911 r.

Odpust parafialny: 15.09. (MB Bolesnej) i 23. 11. (św. Klemensa)

Kościoły oraz kaplice filialne i zakonne:
Brzezowa
p.w. św. Wojciecha, odpust 23.04

Mieszkańcy parafii:
mieszkańców - 580, wiernych - 580, innowierców - 0, niewierzących - 0

Terytorium:
Skalnik i Brzezowa

Cmentarz: Parafialny - Skalnik i Brzezowa

Brzezowa

Brzezowa – miejscowość położona  w odległości 6 km od Nowego Żmigrodu. Pierwsza wzmianka o miejscowości pojawiła się około roku 1420, ale musiała ona istnieć wcześniej.  W 1516 roku otrzymał tę wieś Andrzej Stadnicki, kasztelan sanocki. Wojny światowe obeszły się z wsią łagodnie.

W chwili obecnej wieś liczy ponad 400 mieszkańców. We wsi zachowało się wiele starych drewnianych domów, charakterystycznych dla dawnego budownictwa. Jest tutaj ochotnicza straż pożarna, wieś do roku 2009 posiadała również szkołę, teraz już zamkniętą.

Typem zabudowy wsi Brzezowa jest typ wielodrożny – kupowy (jest to schemat zabudowy opierający się na nieregularnym układzie kilku dróg).

Brzezowa położona jest w gminie Nowy Żmigród, w środkowej części Beskidu Niskiego. Miejscowość otoczona jest przez cztery wzniesienia: Bucznik 518 m n.p.m., Jeleń 501 m n.p.m., Walik 457 m n.p.m. i Trzy kopce 696 m n.p.m.

Sąsiednie miejscowości: Skalnik, Desznica, Jaworze, Mrukowa, Samoklęski, Mytarz i Kąty.

Na wschód od wsi płynie Wisłoka, a przez samą miejscowość kilka potoków największym jest Brzezówka. Potok ten w swoim dolnym biegu płynie  przez głęboko wcięta dolinę. W północno-zachodniej  części Brzezowej znajduje się niewielki potok wypływający ze źródła znanego jako Źródło Świętego Wojciecha.

Oprócz zwartej części Brzezowa ma kilka przysiółków: Łęka, Potok i Makarka-obecnie niezamieszkana położona między górą jeleń a Desznica.

Góra Trzy Kopce jest w całości zalesiona, a pozostałe wzniesienia mają lasy jedynie w szczytowych częściach.

Gośćcowy Buk – jeszcze do drugiej wojny światowej rósł stuletni buk, który miał trzy rozgałęzienia. Między tymi rozgałęzieniami znajdowało się małe wgłębienie gdzie gromadziła się woda. Była to woda lecznicza. Do Buka ściągały pielgrzymki. Ofiarą za wodę były drobne pieniążki związane w chusteczce, które zawieszano na gałązkach.

Źródełko i krzyż św. Wojciecha – Powstała  krótka legenda o św. Wojciechu jak w 996 roku szedł z Panonii w głąb kraju polskiego, głosząc religię chrześcijańską. Wędrując tak, św. Wojciech przemierzał krańce południowej Polski. Droga przywiodła go na ziemie Brzezowej, gdzie według legendy, w miejscu, w którym stał, w kamieniu powstało źródełko z wodą, która ma moc uzdrawiającą. W latach 90. postawiono krzyż św. Wojciecha na łące w pobliżu źródełka.

Do źródełka prowadzi 5 krzyży postawionych przez miejscową ludność. Oznaczają one 5 tajemnic różańcowych.

Kościół pod wezwaniem św. Wojciecha – został wybudowany na początku lat 90. Jego poświęcenie odbyło się w październiku 1995. Brzezowa należąca do parafii Skalnik otrzymała swój własny kościół filialny p.w. św. Wojciecha i św. Karoliny Kózkówny.

Na zachodnim krańcu wsi znajduje się kapliczka postawiona w miejscu, gdzie według legendy odpoczywali ludzie wiozący z Węgier figurkę czczonej w okolicy Matki Boskiej Tarnowieckiej.

Szczególną uwagę należy zwrócić na grodzisko „Walik”, odległe o 1 km od wsi. Posiada ono podwójne wały i fosy oraz szczątki trzeciego wału zaporowego. Z grodziska  roztacza się rozległy widok na okoliczne pasma Beskidu Niskiego. Grodzisko jest jednym z najstarszych grodów wczesnosłowiańskich odnalezionych na terenie Małopolski. Badania archeologiczne z lat 50-tych, 80-tych i 90-tych datują je na czasy powstawania Księstwa Piastów, czyli VIII – X wiek. Mimo erozji i eksploatacji rolniczej zachowały się ponad trzymetrowe wały otaczające dwoma pierścieniami plac centralny (majdan) o wymiarach 150 – 160 m. Resztki trzeciego wału zaporowego obejmują półkolem przestrzeń od strony południowej. Powierzchnia grodziska wynosi około 4 ha. W centrum grodziska archeolodzy odkryli ślady chaty (półziemianki) o konstrukcji słupowej. Natrafiono także na fragmenty wczesnośredniowiecznej ceramiki (VIII – X). Znaleziono tu ponadto ślady wcześniejsze z okresu wpływów rzymskich z III i IV wieku n. e. Z przeprowadzonych badań wynika, iż gród spłonął przed ukończeniem budowy albo był używany okresowo lub doraźnie. Być może biegł tędy bardzo stary szlak na przełęcz nad Grabiem omijający wielki łuk Wisłoki. Obniżenie południowej części grodziska nosi nazwę „Koci Zamek", co niektórzy łączą z określeniem „kotczy zamek” oznaczającym twierdzę złożoną z wozów (koczów) – wynalazek czeskich husytów.

Szkoła Podstawiona w Brzezowej wybudowana  była przez Polaków i Ukraińców, istniała  ona 100lat. Budował ją  Franciszek Opałka .W roku 2008 po rozwiązaniu szkoły podstawowej została założona szkoła niepubliczna na warunkach publicznych . Prowadzona była przez  Stowarzyszenie  Społeczno- Kulturalne Wsi Brzezowa liczące 19 osób. Prezesem tego Stowarzyszenia była Maria Homlak. Do szkoły niepublicznej uczęszczało 10 dzieci. Po 2 latach z powodu zmniejszonej liczebności dzieci szkoła została rozwiązana.

Ochotnicza Straż Pożarna w Brzezowej została założona w 1911r. przez wójta gminy Michała Ziomka i miejscowego działacza ruchu ludowego Mariana Tockiego. Na temat działalności OSP  sprzed I wojny światowej i okresu między wojennego nie zachowały się dokumenty, gdyż spłonęły razem z archiwum gminnym i powiatowym w Nowym Żmigrodzie i w Jaśle. Działalność OSP w Brzezowej ustalono na podstawie źródeł pośrednich i relacji seniorów strażaków.